Het afstellen van een houten schaaf

  • Beschrijving

Perfect schaven met de juiste afstelling

Leestijd ca 3 minuten

Houten schaaf afstellen

Houten schaven zijn min of meer in onbruik geraakt omdat er uitstekende stalen schaven worden gemaakt. Jammer, want de houten schaven doen hun werk ook heel goed. Zelf heb ik met een houten blokschaaf leren werken tijdens het vak ‘algemene technieken’. In het door school verstrekte gereedschap pakket zat o.a. een houten blokschaaf. Ik heb hem nog steeds en gebruik hem ook nog regelmatig.

Ik ga er vanuit dat bekend is hoe het beste een schaafbeitel geslepen kan worden en dat de scherpte tiptop in orde is. Dit blog gaat over de afstelling van de houten schaaf nadat de beitel zo scherp als een scheermes is gemaakt. Ik zal overigens in een van de volgende blogs nog wel ingaan op het slijpen van schaafbeitels en steekbeitels, maar in dit blog wordt de vraag beantwoord: 'Hoe stel ik een houten schaaf af'?

Enkele houten schaven op een rijtje
Onderdelen van een houten schaaf

Als we de schaaf beter bekijken zien we een paar dingen:

Het beitelblok waar alles op vast zit

Een stalen beitel die soms uit twee delen bestaat

Een houten wig die de beitel op zijn plaats fixeert.

Stalen slagpunt op een rijschaaf

Op de achterkant van blokschaven en op de bovenkant van rijschaven vind je soms (maar niet altijd) een stalen slagpunt. De bedoeling is dat je daar met een hamer een ferme tik op geeft.

Stalen slagpunt op een blokschaaf
Hierdoor ‘schrikt’ de wig en werkt zich door de versnelling van het blok en het op zij plaats blijven van de wig los. Soms is het nodig dat te herhalen omdat de wig de eerste keer niet meteen begrijpt wat de bedoeling is.
Een tik op de achterkant maakt de boel los
Schaafbeitel en keerbeitel
Keerbeitel 1 mm vanaf het scherp plaatsen

De wig is los en nu kan de beitel uit het blok worden gepakt. Bij de zgn jackplane (blokschaaf voor het fijnere werk) is de schaafbeitel voorzien van een zgn keerbeitel die tot doel heeft de houtkrul door de uitwerpopening af te voeren naar buiten. De keerbeitel zit met een schroef vast en kan heen en weer bewegen als je die los draait. De keerbeitel zit altijd aan de achterkant van de schaafbeitel. Stel hem zo, dat tussen keerbeitel en het scherp ongeveer 1 mm zit. Draai de schroef weer vast om de keerbeitel te fixeren.

Plaats de beitel zodat deze net niet buiten de zool steekt
Nu kan de beitel weer in het blok worden geplaatst. Doe dat zo, dat het scherp net NIET buiten de zool van het beitelblok komt en tik de wig weer op zijn plaats. Haal de schaaf over een stukje resthout. Er gebeurt helemaal niets en dat is logisch want het mes snijdt geen hout.

Pak nu een stalen hamer en geef een tikje op de beitel. Schaaf nogmaals. Gebeurt er weer niets? Dan nog een tikje. Schaaf wederom. Misschien begint de beitel te snijden. Geef dan nog een tikje. Herhaal dit net zo lang totdat de schaaf precies doet wat je wil en de schaaf perfect is afgesteld.

Voorzichtig tikken om de beitel mooi af te stellen
Met een mooi afgestelde houten schaaf is schaven een feest
De 'ouderwetse' houten schaaf zoals bijvoorbeeld de Friese firma Nooitgedagt in IJlst deze altijd maakte, worden nu nog geproduceerd in Tsjechië. Wij importeren die schaven en ze zijn te bestellen via onze website www.narextools.nl Een directe link naar de schaven vind je door hier te klikken